ప్రముఖ సంఘ సంస్కర్త, స్వాతంత్య్ర సమర యోధు రాలు, మహా త్మాగాంధీ ప్రియ శిష్యురాలైన దివంగత శ్రీమతి కమలా చటోపాధ్యాయ భారతీయ చేనేత హస్తకళల పట్ల చూపిన ఆదరణ, అంకితభావాలను గుర్తుచేసుకుంటూ ప్రతి ఏట డిసెంబర్‌ 08-14 తేదీల్లో ”అఖిల భారత హస్తకళల వారోత్యవాలు” పెద్దఎత్తున నిర్వహించుట ఆనవాయితీగా మా రింది. చేనేత, హస్తకళల పట్ల ప్రజలకు ఆదరణ, అవగాహన, ప్రో త్సాహం, చేయూత, బహుళ ప్రచారం, కళాకారులను ప్రోత్సహించడం లాంటి కార్యక్రమాలను ఈ వారోత్సవాల వేదికగా నిర్వ హించుట జరుగుతున్నది. భారతీయ హస్తకళల ఉత్పత్తులకు విదేశాల్లో కూడా మంచి ఆదరణ లభిస్తున్న కారణంగా దాదాపు 67,000ల ఎగుమతి కేంద్రాలను ప్రభుత్వాలు ఏర్పాటు చేశాయి. హస్తకళల వారోత్సవాలలో భాగంగా మహానగరాలు, పట్టణాలు, మండల కేంద్రాల్లో హస్తకళా ప్రదర్శనలు నిర్వహించడం, నైపుణ్యం కలిగిన కళాకారుల్ని గుర్తించడం, ఉత్పత్తు లను కొనడం, ఉత్సాహపరచడం లాంటి చర్యలు తీసుకుంటున్నారు. హస్తకళల కళా కారులలో ఉచిత నైపుణ్య శిక్షణలు, ఉత్ప త్తుల మార్కెటింగ్‌, ఆర్థిక చేయూత, సాంకే తిక వనరుల కల్పన, కళాకారుల ఉత్పత్తు లకు సరైన ధరలను కలిపించడం లాంటి చర్యలు తీసుకోవడానికి 1952లో ”అఖిల భారత హస్తకళల బోర్డు”ను కూడా ఏర్పాటు చేశారు. కానీ ఇంకా అందుకోవాల్సిన వేగం హస్తకళల్లో ఉండటం లేదు. ప్రపంచ మార్కెట్‌ విస్తరిస్తున్న క్రమంలో హస్తకళలకు ప్రాధాన్యతను పెంచాల్సిన బాధ్యత ప్రభుత్వాలపై ఉన్నదనే విషయం మరువరాదు. వారిని ప్రోత్సహించాలి. ప్రత్యేక నిధులు కేటా యించాలి. అవసరమైన ప్రదర్శనలకు ఆర్థిక సాయమందించాలి. పేద కళాకారులను గుర్తించాలి. వారి కుటుంబానికి చేయూతనివ్వాలి.
హస్త కళలకు నైపుణ్య రంగులు
అనాదిగా భారతదేశంలో అసంఘటిత హస్తకళల రంగాన్ని సమ స్యలు వెంటాడుతున్నాయి. ఆధునిక నైపుణ్య శిక్షణలు అందు బాటులోకి లేకపోవడం, మార్కెటింగ్‌ వసతులు కల్పించక పోవడం, సరైన ధరలు పలకక పోవడం, గిరాకీ లేకపోవడం లాంటి పలు సమస్యలు ఈ రంగాన్ని పట్టి పీడిస్తున్నాయి. దేశ హస్త కళా రంగంలో 7 మిలియన్ల శ్రామికులు, కళాకారులు పని చేస్తున్నారు. ఈ హస్తకళా నిపుణుల్లో 56 శాతం మహి ళలు, 44 శాతం పురుషులు, అందులో 21 శాతం యస్‌సిలు, 8 శాతం యస్‌ టీలు, 52శాతం ఓబిసీలు దేశ వ్యాప్తం గా విస్తరించబడి ఉన్నారు. హస్తకళల్లో చేనేత వస్త్రాలు, లెదర్‌, కలప, లోహాలు, బంక మట్టి, ఎముకలు, కొమ్ములు, గవ్వలు, గాజులు, శిల్పాలు, కార్పెట్లు, జరీ ఉత్పత్తులు, పేయింటింగ్‌లు, నార వస్తువులు, వెదురు, కేక్‌ డెకరేషన్‌, కొవ్వొత్తులు, పేపర్‌, వ్యర్థ పదార్థాలు లాంటి వస్తువుల మాద్యమంగా కళాత్మక కళాఖండాల అద్భుతాలు ఆవిష్క రించబడతాయి. అధిక హస్తకళల ఉత్పత్తుల ఎగుమతులు కలిగిన దేశాల జాబితాలో భారతం కూడా ఉండడం ముదావహం. 2019-20 ఏడాది హస్తకళల ఎగుమతులు 3.35 శాతం తగ్గాయి. గత సంవత్సరం 26,213 కోట్ల రూపాయల విలువైన హస్త కళల వ్యాపారం జరుగగా, రూ: 13,412 కోట్ల ఎగుమతులు అయ్యాయి. కోవిడ్‌-19 కల్లోలాన్ని అధిగమించి 2020 -21లో రూ: 24,000 కోట్ల వ్యాపారం జరిగిందని అంచనా. 2021-22లో 25.7 శాతం వృద్ధితో 4.35 బిలియన్‌ డాలర్లు, 2022-23లో రూ: 30,019 కోట్ల హస్తకళల ఉత్పత్తుల ఎగుమతులు జరిగాయి.
విదేశీ గిరాకీ
ప్రపంచ హస్తకళల వ్యాపారంలో ఇండియా 1.2 శాతం మాత్రమే ఉండడం విచారకరం. మన దేశ కర్ర, ఎంబ్రాయిడరీ, చేనేత, ఇమిటేషన్‌ ఆభరణాలు, లోహ కళా ఖండాలకు అమెరికా, యుకె, యూఏఈ, జర్మనీ, కెనడా, ఆస్ట్రేలియా, ఫ్రాన్స్‌, నెదర్లాండ్‌ లాంటి పలు దేశాల్లో మంచి ఆదరణ ఉండటం హర్షదాయకం. దేశ విభిన్న సంస్కృతులు, భిన్నత్వంలో ఏకత్వం, జీవన వైవిధ్యం నెలవుగా ఉన్నందున భారతీయ హస్తకళల్లో అద్వితీయ విలక్షణత కనిపిస్తుంది. దేశీయ మార్కెట్లో తీవ్రమైన పోటీ, డిమాండ్‌-సప్లై వ్యత్యాసం, నాణ్య తలో విదేశీ వస్తువులతో పోటీ, ఈ-ప్రభంజనాన్ని తట్టుకో లేకపోవడం, విదేశీ ఆధు నిక సాంకేతికను సత్వరమే అంది పుచ్చుకోలేక పోవడం లాంటి సమ స్యలు మన హస్తకళల రంగాన్ని వెంటాడుతున్నాయి. విదేశీయంత్ర ఉత్పత్తుల కన్న భారత హస్తకళలకు మంచి గిరాకీ ఉండడం కొంత ఉపశమనాన్ని కలిగిస్తున్నది. బ్రాండ్‌ ఇమేజింగ్‌ కలిపించడం, క్రాఫ్ట్‌ ఫెస్టివల్స్‌/ రోడ్డు షోల నిర్వహణ, పబ్లిసిటీ, ఆకర్షణీయ ప్యాకేజింగ్‌, ప్రభుత్వాలు, స్వచ్ఛంద సంస్థల సమన్వయం, ఆధునిక సాంకేతిక శిక్షణ ఇవ్వడం, సజనను ప్రోత్సహించడం, ప్రధాన కూడళ్లలో దుకాణాలు తెరవడం లాంటి చర్యలు హస్తకళల కళాకారుల కళ్ళల్లో ఆనందాన్ని నింపుతాయి.
ఒక జిల్లా, ఒక ఉత్పత్తి, ఒక ఎగుమతి కేంద్రం
ఆత్మనిర్భర్‌ భారత్‌లో భాగంగా గ్రామీణ కళలకు ఊతం ఇవ్వడానికి కేంద్ర ప్రభుత్వ టెక్స్‌టైల్స్‌ మంత్రిత్వ శాఖ రూపొందించిన ”వన్‌ డిస్ట్రిక్‌ వన్‌ ప్రాడక్ట్‌”తో పాటు ”జిల్లాను ఎక్స్‌పోర్ట్‌ హబ్‌”గా మార్చే పథకాల ద్వారా ప్రతి జిల్లాలోని తమ వైన స్థానిక ఉత్పత్తులను తయారు చేయడం, ఉద్యోగ ఉపాధులు కల్పిం చడం, ఆర్థిక-సామాజిక-సంస్కృతిక చైతన్యం తీసుకు రావడం లాంటి లక్ష్యాలను పెట్టుకు న్నాయి. సరైన ప్రతిభ కనబర్చి, నైపుణ్యాలను ప్రద ర్శిస్తే మంచి ఫలితాలు వచ్చే అవ కాశాలున్నాయి. పర్యావరణహిత ఉత్పత్తులను తయారు చేయడం, వ్యర్థాలు లేకుండా చూడడం, శాస్త్ర సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని అందిపుచ్చు కోవడం, విదేశీ ఉత్పత్తుల ఖరీదును తట్టు కోవడం, ఉత్పత్తిదారులకు ఆర్థిక చేయూత ఇవ్వడం, ముడి సరుకులను అందించడం లాంటి సమస్యల నడుమ మన హస్తకళల పోషకులను ఆదుకోవాల్సి ఉంది. ఈ పోటీ ప్రపంచ మార్కెట్లో భారతీయులు మనవైన సుందర మైన హస్తకళల ఉత్పత్తులను ఆదరిస్తూ, కళాకారులు/ శ్రామికవర్గాల ఇంట్లో నవ్వుల పువ్వులు వికసించేలా చూద్దాం. హస్తకళల అందాలను ఆశీర్వదిద్దాం.
(08-14 డిసెంబర్‌ ”అఖిల భారత హస్తకళల వారోత్సవాలు”)
డా. బుర్ర మధుసూదన్‌ రెడ్డి 9949700037
