ఇటీవలే సుప్రసిద్ధ కవి గుల్జార్‌ రాసిన ACTUALLY … I MET THEM MEMOIR BY GULZAR (నిజంగా.. వాళ్ళని నేను కలిసాను- ఓ జ్ఞాపకం – గుల్జార్‌) పుస్తకం గొప్ప జ్ఞాపకాల సమాహారం. అవన్నీ అద్భుతమయిన జ్ఞాపకాలు కదా! ఏకబిగిన చదివించే స్థాయి. గుల్జార్‌ ఇన్నేళ్ళ జీవితంలో ఎంతో మందిని కలిసారు. కవులు, రచయితలు, దర్శకులు, నటీనటులు, గాయకులూ, సంగీత దర్శకులు ఓహ్‌గొప్ప జ్ఞాపకాలు, మరెన్నోగొప్ప అనుభవాలు. ఈ పుస్తకంలో తాను తన నిత్య జీవితంలో కలిసిన వాళ్ళ గురించి ప్రస్తావించారు. తన వత్తి జీవితంలో తాను కలిసి పనిచేసిన వారి గురించీ రాసారు. అంతే కాదు తన పై వాళ్ళ ప్రభావాన్ని కూడా గుల్జార్‌ ఈ పుస్తకంలో సవివరంగా చెప్పారు. పుస్తకం శీర్షిక ‘నిజంగా.. వాళ్ళని నేను కలిసాను’లో నిజంగా అనడంలోనే గుల్జార్‌ కవితాత్మ కనిపిస్తున్నది. వాళ్ళని ఊరికే కలిసాను అని కాకుండా నిజంగా కలిసాను అంటే మనసు లోతుల్లోంచి కలిసి రాసాను అంటున్నాడు గుల్జార్‌. ఇదొక మంచి జ్ఞాపకాల తోరణం.
నిజానికి ఇది గుల్జార్‌ జీవిత చరిత్ర కాదు. ఎందుకంటే జీవితచరిత్ర రచనకు, జ్ఞాపకాలకు తేడా వుంటుంది. జీవితచరిత్రలో సమగ్ర జీవితం వుంటే జ్ఞాపకాల్లో కొన్ని ముఖ్యమయిన సందర్భాలు, సంఘటనలు వుంటాయి. ఈ పుస్తకం నిండా జ్ఞాపకాలున్నాయి.
మనిషి జీవితంలో జ్ఞాపకాలు మరుగున పడవు. చేతన, అంత:చేతనల్లో ఎక్కడో ఒక చోట సజీవంగా నిక్షిప్తమయ్యే వుంటాయి. అందునా కవీ, కళాకారుడి జీవితాల్లో జ్ఞాపకాలు హద్యంగానూ, సాంద్రంగానూ వుంటాయి. కావలసిందల్లా ఆ జ్ఞాపకాలని రాయాలనుకున్నప్పుడు మనసు, ఆలోచనలు తిరిగి ఆ కాలంలోకి వెళ్ళాలి. ఆ కాలాన్ని పునర్‌ దర్శించాలి. వున్నది వున్నట్టు కల్పనారహితంగా రచనలో ప్రతిబింపజేయాలి. అప్పుడే ఆ జ్ఞాపకాలకు సాహిత్యంలో స్థానంతో పాటు గౌరవమూ లభిస్తాయి. నా అభిప్రాయంలో ACTUALLY… I MET THEM MEMOIR BY GULZAR పుస్తకం అలాంటి గౌరవం ఇవ్వాల్సిన రచన. ఈ పుస్తకం ఫస్ట్‌ పర్సన్‌లో సాగుతుంది. తొలుత బెంగాలీ పత్రిక ఆదివారం సంచిక కోసం గుల్జార్‌ ఇవి రాశారు. అవన్నీ కలిపి ‘పంటా భాటే’ పేరున బెంగాలీలో పుస్తకంగా వచ్చింది. ఇప్పుడు మహార్గ్య చక్రవర్తి ఇంగ్లీషులోకి చేసారు. పెంగ్విన్‌ వాళ్ళు ప్రచురించారు.
ఈ ACTUALLY … I MET THEM MEMOIR BY GULZAR లో గుల్జార్‌ తన గురువు, మెంటార్‌ అయిన బిమల్‌ రారు నుంచి మొదలు పెట్టాడు. తాను తన మొదటి పాట కోసం బిమల్‌రారు దగ్గరికి ఎట్లా, ఏ పరిస్థితుల్లో వెళ్లిందీ ఆసక్తికరంగా రాశారు. కవి శైలేంద్రకూ, సంగీత దర్శకుడు ఎస్డీ బర్మన్‌కూ చిన్న మనస్పర్థ వచ్చి, పాటకోసం శైలేంద్ర తనను పంపాడని గుల్జార్‌ రాశారు. అట్లా అనేక సంఘటనలను కథాత్మకంగా రాశారు. బిమల్‌ రారుతో మొదలయిన ఈ జ్ఞాపకాల పరంపర సంగీతదర్శకులు సలిల్‌ చౌదరి, హేమంత్‌ కుమార్‌, ఆర్‌.డి.బర్మన్‌, ప్రపంచ ప్రఖ్యాత దర్శకులు సత్యజిత్‌ రే, రిత్విక్‌ ఘటక్‌, బెంగాలీ సూపర్‌స్టార్‌ ఉత్తమ కుమార్‌, గాయకుడు కిషోర్‌ కుమార్‌, సంజీవ్‌ కుమార్‌, హృషికేశ్‌ ముఖర్జీ, పండిట్‌ రవి శంకర్‌, భీంసేన్‌ జోషి, నటీమణులు సుచిత్రసేన్‌, షర్మిళాటాగోర్‌, రచయిత్రి మహాశ్వేతా దేవి లాంటి అనేక మందితో తన పరిచయం, తనపై వారి ప్రభావం రాశారు. గుల్జార్‌ రాసే విధానం మనతో మాట్లాడుతున్నట్టు వుండి చకచకా చదివిస్తుంది. అనేక విషయాల్ని ఆలవోకగా చెప్పినట్టు అనిపిస్తుంది.
ఇక గుల్జార్‌ గురించి చెప్పుకుంటే… ‘బాబూమొషై జిందగీ బడీ హోని చాహీయే, లంబీ నహి’,/ ‘జబ్‌ తక్‌ జిందా హూ తబ్‌ తక్‌ మరా నహీ, జబ్‌ మర్‌ గయా సాలా మై హీ నహీ’/ ‘మౌత్‌ తో ఏక్‌ పల్‌ హై, (జీవితం ఉన్నతమైంది కావాలి, కాని దీర్ఘమయింది కాదు, బతికి ఉన్నంతవరకూ చావలేదు, చచ్చింతర్వాత నేనే లేను, మరణం ఒక క్షణమే).
ఇలాంటి తాత్విక సజీవమయిన సంభాషణలు ఆనంద్‌ సినిమాలోవి. అవి రాసిన వారు గుల్జార్‌. అట్లా కేవలం సంభాషణలే కాదు, ఈయన గొప్ప కవి, సినీ గేయ రచయిత, రచయిత, సినీ దర్శకుడు కూడా. బహుముఖీన కార్యశీలి, ప్రతిభావంతుడు, భావుకుడు. ఈయన రచనలు, సినిమాలు, గజల్స్‌ అన్నీ సజనాత్మకంగానూ తాత్వికంగానూ వుండి ఆయనలోని సున్నితత్వాన్ని సరళత్వాన్ని ఆవిష్కరిస్తాయి. ఆయన కవిత చదివే పద్ధతి కూడా శ్రోతల్ని అమితంగా ఆకట్టుకుంటుంది. ఇట్లా పలు రంగాల్లో తన ముద్రను చాటుకున్న గుల్జార్‌ అనువాదంలో కూడా ఉన్నతమయిన కషి చేశారు, చేస్తున్నారు. ఇంగ్లీష్‌, ఉర్దూ, హిందీ, పంజాబీ, బెంగాలి భాషల్లో ప్రావీణ్యమున్న గుల్జార్‌ దేశంలోని ఇతర భాషల రచనల్ని చదవడానికీ ఇష్టపడతారు. ‘మన మెదడు అంటిన్నా(antenne) ను తెరిచి వుంచాలి. అప్పుడే ఇతర ప్రాంతాల్లో, ఇతర భాషల్లో ఏమి జరుగుతుందో తెలిసి వస్తుంది’ అంటారు ఈయన. అట్లా భాషా, సాంస్కతిక ప్రక్రియల్లో నిరంతర కషి కొనసాగిస్తున్న గుల్జార్‌ ఒక లివింగ్‌ లెజెండ్‌. దర్శకుడిగా, కవిగా హిందీ చలన చిత్రసీమలో తన ముద్రను చాటుకున్నారు.
గుల్జార్‌గా అందరికీ పరిచయమున్న ఆయన అసలు పేరు సంపూరన్‌ సింగ్‌ కల్రా. ఆగస్ట్‌ 18,1936 రోజున ప్రస్తుతం పాకిస్తాన్‌లో వున్న దీన పట్టణంలో సిక్కు కుటుంబంలో జన్మించారు. చిన్నప్పటినుంచీ అంత్యాక్షరీ ఆడడంలో ఆసక్తిగా వుండే ఆయన అప్పటినుండే భాష పట్ల, పదాల పట్ల మక్కువను పెంచుకున్నారు. చిన్నప్పటినుండే హిందుస్తానీ సంగీతం పట్ల మక్కువ కలిగిన గుల్జార్‌ రవిశంకర్‌, అలీ అక్బర్‌ఖాన్‌ల కచేరీలకు వెళ్ళేవారు. గుల్జార్‌ కుటుంబం దేశవిభజనలో తీవ్రంగా ప్రభావితమయింది. సొంతవూరు విడిచి అమత్‌సర్‌కి వలస వచ్చింది. తమ కుటుంబ వ్యాపారమయిన మెకానిక్‌ దుకాణంలో పనిచేయడంతో గుల్జార్‌ జీవితం ఆరంభమయింది. తన పదమూడేళ్ళ వయస్సులోనే చదవడం పైన ఆసక్తి కలిగిన గుల్జార్‌ పుస్తకాలు కిరాయికిచ్చే షాప్‌ నుండి అపర పరిశోధక నవలలు, మాజిక్‌ ఫాంటసీ రచనల్ని చదవడం ఆరంభించారు. వారానికి ఇంత అని రుసుము చెల్లిస్తే ఎన్ని పుస్తకాలయినా చదివే వీలుండేది అక్కడ. దాంతో తమ షాప్‌ పని అయిపోగానే రోజుకు ఒకటి అని కాకుండా రెండు మూడు పుస్తకాలు చదివేవారు గుల్జార్‌. ఒక నాటికి షాప్‌లోని పుస్తకాలు దాదాపు అయిపోవడంతో షాపతను ఇట్లా ఎన్ని చదువుతావు అంటూ సజ్జ మీదవున్న పుస్తకమొకటి తీసి ఇచ్చాడు. ఆది టాగోర్‌ రాసిన ‘గార్డనర్‌’. అది చదివింతర్వాత గుల్జార్లో చదివే దక్పథమే మారిపోయింది. తర్వాత ప్రేమ్‌చంద్‌ నుంచి మొదలు అనేక మంది గొప్ప రచయితల రచనలు చదవడం మొదలుపెట్టారు. అప్పుడే గుల్జార్‌కి ప్రగతిశీల రచయితలు, కళాకారులతో పరిచయం కలగడం, PWA కార్యక్రమాలల్లో పాల్గొనడం మొదలయింది. దాంతోపాటు ఆయనకు సినిమాల పట్ల ఆసక్తి కూడా ఆరంభమయింది. అప్పుడే శైలేంద్ర పరిచయం అయ్యారు. ఆ పరిచయమే బిమల్‌రారు వద్దకు చేర్చింది. అట్లా సినిమాతోనూ సాహిత్యంతోనూ సహజీవనం చేస్తున్న గుల్జార్‌ జ్ఞాపకాల పుస్తకం ఈ ACTUALLY… I MET THEM MEMOIR BY GULZAR. ఇది చాలా గొప్ప జ్ఞాపకాల సమాహారం. తప్పకుండా చదవాల్సిన మధుర ‘స్మతి’ సంకలనం.
– వారాల ఆనంద్‌, 9440501281
