శాస్త్ర, సాంకేతిక రంగాల్లో శరవేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న మన దేశంలో మాతృభాషల మనుగడ ప్రశ్నార్థకంగా మారుతున్నది. ఒకవైపు ప్రపంచీకరణ, సరళీకృత, ఆర్థిక విధానాలు, మరోవైపు సామ్రాజ్యవాద సంస్కృతి తాకిడికి బలవుతున్న మాతృభాషల ఉనికే లేకుండా పోతున్నది. భారత దేశంలో గల ప్రాచీన భాషల్లో బంజారభాష ఒకటి. ఈ భాషకు లిపి లేని కారణంగా నిర్లక్ష్యానికి గురవుతూ అంతరించిపోయే దశలో ఉన్నది. ఈరోజు ఆంగ్లం నేడు అంతర్జాతీయంగా రూపాంతరం చెందుతున్నది. అవసరమే కానీ, మాతృభాషపై రోజురోజుకూ మమకారం తగ్గుతున్నది. ఆంగ్లభాషపై పట్టు సాధించుకునే క్రమంలో ప్రపంచ వ్యాప్తంగా వేల సంఖ్యలో మాతృభాషలు అంతరిస్తుండటం ఆందోళన కలిగిస్తున్నది. కనుమరుగయ్యే భాషల్లో బంజారాలు మాట్లాడే గోర్‌-బోలి భాష కూడా ఒకటి. లంబాడీ (గిరిజన) భాషకు నేటికీ గుర్తింపు లేదు, లిపి లేదు. వీరు మాట్లాడే భాషలు మౌఖికంగా నోటికే పరిమితమవడం మూలాన అత్యంత నిరాధారణకు గురవుతున్నది. పర్యవసానంగా లంబాడీ (బంజారా) తెగల ప్రత్యేక సాంస్కృతిక సాంప్రదాయాలు కనుమరుగయ్యే పరిస్థితి దాపురించింది.
భారత రాజ్యాంగంలోని 5,6 షెడ్యూల్‌లో పేర్కొన్న గిరిజన రాష్ట్రాల్లో 698 తెగలకు చెందిన పది కోట్ల మంది జనాభా వుంది. మన దేశంలో మొత్తం 1652 భాషలుండగా, గిరిజనులు మాట్లాడే భాషలే సుమారుగా 600 దాకా ఉన్నాయి. భారత రాజ్యాంగంలో 8వ షెడ్యూల్‌లో ఇప్పటికి 22 భాషలు అధికారికంగా గుర్తించబడగా, అందులో గిరిజనులు మాట్లాడే మణిపురి, డోంగ్రీ, బోడో, కొంకిణి, సంథాలీ భాషలకు మాత్రమే చోటుదక్కింది. ఆంధ్రప్రదేశ్‌, తెలంగాణ, మహారాష్ట్ర, కర్నాటక, రాజస్థాన్‌, మధ్యప్రదేశ్‌, లాంటి రాష్ట్రాలలోనే కాకుండా దేశవ్యాప్తంగా దాదాపుగా 20 రాష్ట్రాల్లో నివసిస్తున్న బంజారాలు దాదాపుగా 18 కోట్ల జనాభా కలిగి దేశంలో హిందీ తరువాత అత్యధికంగా తమ సంప్రదాయ భాష గోర్‌ బోలిని మాట్లాడుతున్నారు. కానీ అతి పెద్ద సమూహం ఉన్న లంబాడీ భాషకు రాజ్యాంగబద్ద గుర్తింపు విషయంలో కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు నేటికీ నిర్లక్ష్యాన్ని ప్రదర్శిస్తూనే ఉన్నవి. ప్రస్తుతం జంజారాలు భాష ద్వారానే సంస్కృతీ, సాంప్రదాయాలు, ఆచారాలతో తమ అస్తిత్వాన్ని కాపాడుకుంటున్నారు. కానీ పాలక వర్గాలు బంజారాలతో పాటు కొన్ని రకాల తెగల భాషలకు లిపి లేదన్న సాకుతోనే ఇతర భాష లను వారిపై రుద్దడం వల్ల వారు విద్యకు, సమగ్రాభివృద్ధికి దూరమవుతున్నారు.
1956లో హైదరాబాద్‌ రాష్ట్రంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో విలీనమై భాషా ప్రయుక్త రాష్ట్రంగా అవతరించిన తరువాత ఆదివాసీ, గిరిజన విద్యార్థుల మీద తెలుగు బలవంతంగా రుద్దబడిందనే విమర్శలు ఉన్నాయి.ఉమ్మడి రాష్ట్ర ప్రభుత్వం గత పదేళ్ల క్రితం రాజీవ్‌ విద్యామిషన్‌ (ఆర్‌విఎం)ద్వారా బంజార భాషలో తెలుగు లిపితో ఒకటవ తరగతి నుండి ఐదవ తరగతి వరకు వాచకాలను ముద్రించి ప్రత్యేక పాఠశాలను నెలకొల్పి ఆయా భాషాసంబంధ బోధకులను కూడా నియమించింది. ఇలా కొంత ప్రయత్నం చేసినా, కాని కొన్ని సాంకేతిక లోపాల వల్ల నేడు పాఠశాలలు పనిచేయడం లేదు. భారత రాజ్యాంగంలోని 8వ షెడ్యూల్‌లో గోర్‌-బోలిని భాషను చేర్చలన్నా ఈ డిమాండ్‌ స్వాతంత్య్రం వచ్చినప్పటి నుండీ ఉంది. భాషను బతికించుకోవడానికి జంజారాలు వివిధ రూపాల్లో పోరాడుతున్నా సమస్య పరిష్కరానికి నోచలేదు. బంజారా తెగ గుర్తింపు పరిరక్షణకు కీలకమైనది గోర్‌-బోలి భాష. అది భాష మాత్రమే కాదు అది బంజారాలకు ఆత్మవంటిది. ఒక జాతి ఎప్పుడు అయితే తన భాషను పరంపరలో మరచిపోతుందో, తదనంతర కాలంలో భాషతో పాటు జాతి కూడా అంతరించిపోతుంది.
స్వాతంత్య్రం వచ్చి ఏడు దశాబ్దాలు దాటినా బంజారాల భాష పట్ల పాలకులు తగిన శ్రద్ధ వహించడం లేదనేది బంజరాల భాషను చూస్తే అర్థమవుతున్నది. ఇప్పటికైనా భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్‌ 344(1), 351 ప్రకారం రాజ్యాంగంలోని ఎనిమిదో షెడ్యుల్‌లో గోర్‌-బోలి భాషను చేర్చాల్సిన అవసరం ఉన్నది. కనుమరుగువుతున్న భాషకు తగిన ప్రోత్సాహమిచ్చి దాన్ని బతికించాలని బంజారాలు కోరుతున్నారు.
– జటావత్‌ హనుము, 8519836308
