ఈ ప్రపంచం పిల్లలకు సరిపడా ఉండాలా? ప్రపంచానికి వీలుగా పిల్లలుండాలా? అని అడుగుతారు రవీంద్రనాధ్‌ ఠాగూర్‌. ‘సమాజంలో అత్యంత హానికి గురికాగల వాళ్ళు ‘పిల్లలు’. వారికి హింస, భయం లేని జీవితాలను అందిద్దాం’ అన్నారు నెల్సన్‌ మండేలా. బాల్యాన్ని కోల్పోయి బానిసలుగా దుర్భరమైన బతుకులీడుస్తున్న పిల్లలు మన చుట్టూ ఇంకా ఎందరో ఉన్నారు. ‘మూడు మూరల కర్రతో ముప్పై ఎడ్లతో సోపతి నాదయ్యో… దిక్కు దిక్కున ఉరకంగా లేలేత కాళ్ళకు గుచ్చెను ముళ్ళయ్యో’ అనే పాల బుగ్గల జీతగాళ్ళు ఇంకా గ్రామాల్లో కన్పిస్తూనే ఉన్నారు. ‘బంగ్లాలూడ్చీ, బాసన్లుతోమీ, కలిగినోల్ల కాల్లే పడితే… తినబోతే ఎంగిలి కూడూ.. నీ ఈపునిండా ఎర్రని వాతలే’… ఇలా పట్నం వచ్చి పనుల్లో ఉండి హింసను అనుభవిస్తూ బెదురు చూపులతో గడుపుతున్న చిన్ని ప్రాణాలు ఇంకా ఉన్నాయి. ‘కన్నోరి నెరగవు ఉన్నోరినెరగవు ఆదరించే వారినెరగవూ.. చెత్త కుండే తండ్రై సాకేనా… నీళ్లపంపు తల్లైసాకెనా’ అంటూ తప్పిపోయి వచ్చినా, పారిపోయి వచ్చినా, తప్పించుకొని వచ్చినా.. అనాధలై వీధిలోనే బతికే బాల్యం, ఛిద్రమైన వీధి బాలలూ పెరుగుతున్నారే కానీ తరగడం లేదు.
బాలల హక్కులను కాపాడేందుకు, బాలకార్మిక వ్యవస్థను రూపుమాపేందుకు ప్రజల్లో అవగాహన కల్పించేందుకు 2002 నుండి బాలకార్మిక వ్యవస్థ నిర్మూలన కోసం జూన్‌ 12వ తేదీని బాల కార్మిక వ్యతిరేక దినంగా ప్రకటించి ప్రారంభించారు. అప్పటి నుండి ప్రతి ఏడాది ఒక్కో థీమ్‌తో కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తున్నారు. ఈ ఏడాది LET’S ACT ON OUR COMMITMENTS END CHILD LABOUR ఇచ్చారు.
ఇతర రాష్ట్రాల నుండి వలస వచ్చి ఇటుక బట్టీలలో మట్టి కొట్టుకున్న చిన్నారులు, చిన్నారి వేళ్ళతో రాళ్ళను గాజుల్లో పొదిగి వంటి నిండా అంటుకున్న మెరుపులుతో, అమాయకంగా చూస్తున్న గిడసబారిన పిల్లలూ… ఇలా ఎన్నో సీన్స్‌ కళ్ళముందు కన్పిస్తూ.. 35 ఏండ్లు గడిచి పోయాయి. వీళ్ళ గురించి మాట్లాడుకుంటూనే ఉన్నాం. బాల కార్మిక వ్యవస్థ మూడు పువ్వులు ఆరుకాయలుగా వర్థిల్లుతూనే ఉంది. ఇంకా ఎన్నేళ్ళు? పిల్లలంతా హాయిగా ఆనందంగా ఉండే రోజు రాదా? ఇవన్నీ జవాబులేని ప్రశ్నలుగా మిగిలిపోతూనే ఉన్నాయి. కుటుంబ కలహాలు, గృహహింస, ప్రకృతి విపత్తులు, కుల, మత సంఘర్షణలు, నిర్లక్ష్యానికి గురైనవారు, తప్పిపోయిన పిల్లలు, మాదక ద్రవ్యాలకు అలవాటు పడిన వారు, ఆకలి, పేదరికం వల్ల పనిదొరకని కుటుంబాలతో వలస వచ్చిన పిల్లల జీవితమంతా ఓ గమ్యం తెలియని ప్రయాణం. ఈ ప్రయాణంలో సుమారు 214 మిలియన్ల మంది పిల్లలున్నారు.
బాధ్యత ప్రభుత్వాలదే…
వలస వెళ్ళిన చోట హింస, దోపిడీ, సౌకర్యాలు లేకపోవడం, అనారోగ్యాలు, పిల్లలకు చదువు లేకపోవడం.. అన్నిటినీ మించి కొత్త చోటులో నిర్భంధిస్తారా? వెనక్కి పంపుతారా? ఆపుతారా? ఉండనిస్తారా? తెలియదు. వాళ్ళు ఉండాలనుకుంటున్నారా? తిరిగి వెళ్ళాలనుకుంటున్నారా? అని పిల్లల్ని అసలు అడగరు. వలస కార్మికుల రక్షణ కోసం కార్మిక శాఖ అనేక విధానాలను రూపొందించింది. వీటిని అమలు చేయాల్సిన బాధ్యత ప్రభుత్వాలదే. ఆయా ప్రాంతాలు, రాష్ట్రాలు, దేశాలతో కూడా సంప్రదింపులు జరపవలసి ఉంటుంది. ఆ క్రమంలో పిల్లలు దోపిడీకి గురి కాకుండా చదువుకి ఏర్పాట్లు చేయడం, మరీ ముఖ్యంగా వాళ్ళ అభిప్రాయాలు తెలుసుకోవడం అవసరం. వాళ్ళ భవిష్యత్‌ నిర్మాణంలో వాళ్ళే భాగస్వామ్యం వహించాలి కదా!
యావత్‌ సమాజ బాధ్యత
1973లో అంతర్జాతీయ కార్మిక సంస్థ (ILO) హక్కుల ప్రకటన 138వ ఒడంబడిక, 1999లో 182 ఒడంబడిక బాలకార్మికతను ఈ విధంగా నిర్వచించింది. ’12, 14 ఏండ్ల లోపు పిల్లలు ఆర్థిక కార్యకలాపాలతో ముడిపడి పనిచేయడం, ప్రమాదకర, హానికర పనుల్లో బలవంతంగా నియమించబడటం, వ్యభిచారానికి ఉపయోగించటం, అక్రమ రవాణా చేయబడటం, అసాంఘిక కార్యకలాపాల్లోకి, ప్రమాదాల్లోకి నెట్టివేయబడటం’ అత్యంత దారుణం. అలాగే 1989లో విశ్వ బాలల హక్కుల ప్రకటన CRC ఏం చెపుతుందంటే ‘ప్రమాదకరమైన పరిస్థితుల్లోకి నెట్టివేసి, చదువుకు, ఆరోగ్యానికి హాని కలిగించేలా వారి శారీరక, మానసిక, సామాజిక, నైతిక ఎదుగుదలకు ఆటంకం కలిగించే పనుల నుండి పిల్లల్ని రక్షించాలి’ అని. పిల్లల సంక్షేమం యావత్‌ సమాజ బాధ్యత అని ఐక్యరాజ్యసమితి సభ్య దేశాలన్నీ అంగీకరించి హామీనిచ్చాయి. అయితే హైదరాబాద్‌లో జరిపిన ఓ చిన్న సర్వే ప్రకారం 28,560 మంది వీధుల్లోకి వచ్చేస్తే వాళ్ళల్లో 18,670 మంది బాలకార్మికులుగా మారారు. 18,827 మంది చదువుకోగా, అసలు చదువుకోని వాళ్ళు 17,056. వీధుల్లోనే నివసిస్తూ పని చేసేవాళ్ళు 20,056 మంది ఉన్నారు.
ఎప్పుడు ప్రారంభమయింది..?
పారిశ్రామిక విప్లవం ప్రారంభమైన మొదటి రోజుల్లో ఈ బాలకార్మిక వ్యవస్థ కూడా ప్రారంభమైంది. మొదటిసారి 1803లో బ్రిటన్‌ బాలకార్మిక నియంత్రణ కోసం చట్టం తెచ్చింది. 1819లో ఫ్యాక్టరీ చట్టాలు వచ్చాయి. పనిగంటల నియంత్రణ ఫ్యాక్టరీల్లో, కాటన్‌ మిల్లుల్లో జరిగింది. ఆ తర్వాత 1948లో కర్మాగారాల చట్టం వచ్చింది. 1966లో బీడీ, చుట్ట కార్మికుల పని పరిస్థితులు ఉద్యోగ నిబంధనలు వచ్చాయి. 1970లో కాంట్రాక్ట్‌ కూలీల నియంత్రణా, నిషేధ చట్టం. ఆ తర్వాత అంత: రాష్ట్ర వలస కార్మికులచట్టం 1979 వచ్చింది. 1988లో దుకాణాలు, సంస్థల చట్టం. 1958లో వాణిజ్యనౌకల చట్టం. 1952లో గనుల చట్టం…. పై అన్ని చటాలు 14 ఏండ్ల లోపు పిల్లలు పనిచేయటాన్ని నిషేధిస్తున్నాయి.
మానవహక్కుల ఉల్లంఘనే…
బాలకార్మికత కూడా మానవహక్కుల ఉల్లంఘనే అనిచెప్పవచ్చు. రాజ్యాంగం ప్రకారం కూడా స్వేచ్చా, సమానత్వం, గౌరవం, వివక్షత, హింస లేని జీవితాలు పిల్లల హక్కు. రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికిల్‌ 24 ప్రకారం 14 ఏండ్ల లోపు పిల్లలు ఫ్యాక్టరీలలో లేక ఇతర అపాయకరమైన పరిస్థితులతో పనిచేయడం నిషేధించబడింది. ఆర్టికిల్‌ 39 (ఇ) (ఎఫ్‌) ప్రకారం లేతవయసులో ఉన్న పిల్లల ఆరోగ్యం, శరీరసత్తువ దుర్వినియోగం కాకూడదు. వయసుకి తగని వ్యాపకాల్లో బలవంతంగా నెట్టే పరిస్థితులు లేకుండా చర్యలు తీసుకోవాలి. పిల్లలను, యువతను దోపిడీకి గురికాకండా చూడాలి. ‘పిల్లల అభివృద్ధి కోసం జాతీయ ప్రణాళికల్లో మానవ వనరుల అభివృద్ధి ముఖ్యమైన ప్రాధాన్యత కలిగి ఉండాలి. అసమానతలను పోగొట్టి సామాజిక న్యాయాన్ని అందించడం మన అందరి ముఖ్య ఉద్దేశ్యం కావాలి. మన జాతీయ విధానం ప్రకారం సంపూర్ణమైన బాలల అభివృద్ధికి ప్రభుత్వమే బాధ్యత వహించాలి’ అన్నారు జస్టిస్‌ మదన్‌ బి లోకూర్‌. ఒక న్యాయమూర్తిగా ఉంటూ పిల్లల హక్కుల చట్టాలలో సవరణల కోసం విశేష కృషి చేసిన గొప్ప వ్యక్తి ఈయన.
తీవ్రమైన దోపిడీ
120 అంతర్జాతీయ కార్మిక సంస్థ ప్రకారం.. భారతదేశంలో ప్రపంచంలోనే అత్యధిక సంఖ్యలో బాలకార్మికులున్నారు. 14 ఏండ్ల లోపు బాలలు 250 మిలియన్ల (ఇప్పుడింకా పెరిగి ఉండవచ్చు) మంది బాలకార్మికులు ఉంటే, వారిలో 50 మిలియన్ల మంది ప్రమాదకర పరిస్థితుల్లో పనిచేస్తున్నారు. 20 మిలియన్లు వెట్టి చాకిరీలో, 20 లక్షల మంది ముఖ్యంగా బాలికలు అక్రమ రవాణాకు గురౌతున్నారు. మరికొంతమంది కుటుంబాల్లో ఇంటి పనుల్లో ఉండిపోతున్నారు. అలాగే వ్యవసాయ పనులు, చేతి వృత్తులు, కుటీర పరిశ్రమల్లో ఎలాంటి జీతం లేకుండా పనిచేస్తున్నారు. ఇంకా నిర్మాణ పనులు, చెత్తతో ఉత్పత్తులు, ఇతరుల వద్ద పని చేయడంతో పాటు స్వయం ఉపాధి పనులు చేస్తున్నారు. వెట్టి చాకిరీలో భాగంగా కార్పెంటర్‌, ఎంబ్రాయిడరీ పనులు, గనులు, షాపులు, రెస్టారెంట్స్‌లో పసులు, వ్యభిచారం, అశ్లీలంతో కూడిన పనులు చేయించబడుతున్నారు. 2000లో ప్రపంచ వ్యాప్తంగా Global March against Child Labour జరిగింది. ఈ సందర్భంగా నేను 24 గ్రామాలు కాలినడకన తిరిగి ప్రచారం చేశాను. పాటలు, నాటికల ద్వారా బాలకార్మిక వ్యవస్థ నిర్మూలన కోసం పని చేశాను. ఆ క్రమంలో 12 ఏండ్ల బాలకార్మికుని కొట్టి చంపిన సంఘటన దానిపై పెద్ద ఎత్తున ఉద్యమం చేపట్టి ఆ యజమాని (హంతకుడు)కి శిక్ష పడేలా చేయగలిగాం.
కారణాలు ఇవే…
బాలకార్మిక వ్యవస్థకు మూలకారణాలైన పేదరికం, నిరుద్యోగం, నిరక్షరాస్యత, వేధింపులుతో పాటు మంచి పాఠశాలలు, నాణ్యమైన విద్య అందివ్వలేకపోవడం. అలాగే మహిళలకు పరిమిత అవకాశాలు, మరీ ముఖ్యంగా పిల్లలు పనిచేస్తే వచ్చే ప్రమాదాలు, నష్టాలను తేలిగ్గా చూసే విధానం, యజమానుల లెక్కలేని వైఖరులు… వీటన్నింటిపై అందరికీ అవగాహన కల్గించాలి. ప్రయారిటీలో పిల్లలుండాలి. ఈ సమస్యలను ఇప్పుడు మనం తేలిగ్గా తీసుకుంటే రేపటి సమాజం ఆటవిక సమాజం కాగలదు. పిల్లలు భావి సంపద అని చెప్తుంటారు. కానీ మెటీరియల్‌గా, ఆస్తిగా చూడటం సరికాదు. ప్రాణం ఉన్న ఆలోచన ఉన్న వ్యక్తులుగా వారిని చూడాలి. SDG అంటే సుస్థిర అభివృద్ధి లక్ష్యాలను సాధించుకునే దిశగా ప్రభుత్వాలు, పౌర సమాజం స్వచ్ఛంద సంస్థలు కలసి ప్రయత్నం చేయాలి.
బాలల హక్కుల చట్టం ప్రకారం
బాల కార్మిక వ్యవస్థ నిర్మూలన కోసం చేసిన చట్టాలు అమలు చేసేందుకు రూపొందించిన యంత్రాంగాన్ని సమర్థవంతంగా పనిచేసేలా చూడాల్సిన బాధ్యత అందరిది. బాలకార్మిక చట్టం 1986 సవరణ చేస్తూ బాలలు, యువ కార్మిక (నిషేద నియంత్రణ) చట్టం 2016గా రూపొందించడం జరిగింది. దీని ప్రకారం 14 ఏండ్ల లోపు పిల్లలను పనిలో పెట్టుకోవడం నేరం. 14 నుండి 18 ఏండ్ల యుక్త వయసు పిల్లల్ని ప్రమాదకరమైన పనుల్లో పెట్టుకోవడం నేరం. దీనికి 6 నెలల నుండి 2 ఏండ్ల వరకూ జైలు శిక్షతో పాటు 50వేల వరకు జారిమానా ఉంటుంది. పై నేరాలు తల్లిదండ్రులు, సంరక్షకుల ద్వారా చేయబడితే 10 వేల జరిమానా. అలాగే ముందుగా డబ్బు అప్పు ఇచ్చి పిల్లల్ని పనిలో పెట్టుకోవడం కూడా నేరంగా పరిగణించబడుతుంది. దీనికి 1976 ACT ప్రకారం 3 ఏండ్ల జైలు శిక్షతో పాటు జరిమానా ఉంటుంది.
బాలల సంక్షేమ సమితి
బాలల సంక్షేమ సమితి(CWC) అనే సంస్థ ప్రభుత్వం ద్వారా ఏర్పాటు చేయబడింది. పిల్లలు పనిలో ఉన్న సమాచారం అందగానే చైల్డ్‌ లైన్‌ లేదా చైల్డ్‌ ప్రొటెక్షన్‌ సిబ్బంది, పోలీసులు, లేబర్‌ డిపార్ట్‌మెంట్‌, లేబర్‌ ఆఫీసర్‌ లేదా స్వచ్చంద సంస్థలు గాని రిస్క్యూ చేసి ఎప్‌ఐఆర్‌ నమోదు చేసి 24 గంటలలో CWC ముందు హజరుపరచాలి. పనిలో పెట్టుకొన్న యజమానికి లేబర్‌ కోర్ట్‌ ద్వారా శిక్షలు, జరిమానాలు ఉంటాయి. బాలల న్యాయ చట్టం ప్రకారం బాలలను ఎవరైనా పనిలో పెట్టుకొన్నా, వెట్టిచాకిరీ కోసం వినియోగించినా, పని కోసం అమ్మినా, కొన్నా, జీతం ఇవ్వకుండా యజమాని వాడుకున్నా 5 ఏండ్ల జైలు, జరిమానా విధిస్తారు. పై నేరాల్లో పిల్లలు వికలాంగులైతే నేరస్తులకు రెట్టింపు శిక్ష ఉంటుంది.
ఎవరికి ఫిర్యాదు చేయవచ్చు…
1. కంప్లెయింట్‌ కార్నర్‌ పెన్సిల్‌ పోర్టల్లో
2. పోలీస్‌ స్టేషన్లో/ ప్రత్యేక బాలల పోలీస్‌ విభాగం.
3. జిల్లా టాస్క్‌ ఫోర్స్‌
4. కార్మిక శాఖలోని లేబర్‌ ఇన్స్‌పెక్టర్‌
5. చైల్డ్‌ లైన్‌ (1098)
6. జిల్లా నోడల్‌ ఆఫీసర్‌.
అసలు సమస్య అప్పుడే…
లింగవివక్ష అలవాటుగా ఉన్న మన సమాజంలో ఆడపిల్లలు పుట్టింది పని చేయడానికే అనే భావన పెరిగిపోయింది. ఫలితంగా ఇళ్ళల్లో, పొలాల్లో పని చేయడానికి నెట్టి వేయబడుతున్నారు. అయితే వీరిని బాలకార్మికత నుండి విడిపించిన తర్వాతే అసలు సమస్య మొదలవుతుంది. వాళ్ళకు చదువు మీద ఆసక్తి కలిగించి తిరిగి చదవించడం కోసం అనేక కార్యక్రమాలు, మోటివేషన్‌ క్యాంప్స్‌ నిర్వహించాలి. వారి కోసం ప్రత్యేక బ్రిడ్జ్‌ కోర్సులు ఏర్పాటు చేయాలి. సరియైన పాఠశాల కావాలి. నాణ్యమైన విద్య, అర్హత కలిగిన శిక్షణ పొందిన ఉపాధ్యాయులుండాలి. ఇక్కడ రాజ్యంగంలోని జీవించే హక్కు తిరిగి సవరించబడింది. ఆర్టికల్‌ 21 ఎ లో భాగంగానే ఉచిత, నిర్బంధ విద్యాహక్కు చట్టం 2009లో వచ్చింది. వారిని వయసుకు తగిన తరగతిలో వేయాలి. ఈ చట్టం ప్రకారం పిల్లలంతా బడిలో ఉండాలి. బడిబయట పిల్లలంతా బాలకార్మికులే!
అంకితభావం ఉంటేనే…
ఈ ఒక్క చట్టం సరిగ్గా అమలైతే చాలు… బాల్య వివాహాలు అక్రమ రవాణాలుండవు. బిక్షాటన చేసే పిల్లలుండరు, పిల్లల అమ్మకాలు, వీధి బాలలు ఉండరు. ఒక్క మాటలో చెప్పాలంటే అసలు బాలకార్మికులే ఉండరు. ఇంకా సురక్షిత పాఠశాలలుంటే లైంగిక వేధింపులు, లైంగిక హింసలు జరిగే అవకాశమే ఉండదు. ఈ చట్ట ప్రకారం భౌతిక దండన పాఠశాలల్లో నిషేధం. ప్రాధమిక విద్యతో పాటు సాంకేతిక వృత్తి విద్యలు, అర్హత, ప్రతిభల ప్రకారం ఉన్నత విద్య కూడా అందించవచ్చు. బాలల రక్షణ కోసం, బాల కార్మికత నిర్మూలన కోసం సమగ్రమైన విధానాలను రూపొందిస్తూ అన్ని ప్రభుత్వ శాఖలతోనూ, పౌర సంఘాలతోను, స్వచ్ఛంద సంస్థలతోను కలిసి రక్షణ వలయాలుగా ఏర్పడి ప్రయత్నిస్తే తప్ప సాధ్యంకాదు. అన్ని సంస్థలలోనూ అంకిత భావమున్న సిబ్బంది పని చేస్తే తప్ప బాల కార్మికతను పూర్తిగా రూపుమాపలేం. ప్రతిఒక్కరూ దీన్ని తమ బాధ్యతగా భావించాలి. పిల్లల కోసం అందమైన ప్రపంచాన్ని సృష్టించాలి. దీని కోసం వారిని బడికి సంసిద్ధులను చేసే పని చాలాముఖ్యం. గతంతో పోలిస్తే పాఠశాలల్లో ఎన్‌రోల్‌మెంట్‌ పెరిగింది. కానీ విద్యా సామర్ధ్యాలు చాలా దారుణంగా పడిపోయాయి. ఈ విషయం ప్రభుత్వ సర్వేలలోనే వెల్లడయ్యింది. పనిలోంచి విడిపించబడిన పిల్లలు ఆత్మవిశ్వాసంతో ముందుకు కొనసాగేలా వారిలో ఆసక్తిని కలిగించాలి. చదువుకోవడం సులువని, తద్వారా తనకో గుర్తింపు లభిస్తుందని అర్థం చేసుకోగలిగేలా చేస్తే మిగతా పిల్లలతో దీటుగా చదవగలుగుతారు.
పన్నెండు అంశాలు
1. ఎక్కడైతే పిల్లలు ప్రమాదకరమైన, హానికరమైన పనుల్లో మగ్గి పోకుండా రక్షించబడతారో…
2. ఎక్కడైతే పిల్లలు వాళ్ళ చదువులకు ఆటంకం కలగకుండా, చదువులకు దూరమవకుండా ఉంటారో
3. ఎక్కడైతే పిల్లలు స్వేచ్ఛగా, ఆరోగ్యంగా, ఆనందంగా ఉంటారో
4. ఎక్కడైతే పిల్లల అవసరాలు, కోరికలు, ఆలోచనలు నిర్లక్యం చేయబడవో ..
5. ఎక్కడైతే పిల్లల ఆలోచనలు, నిర్ణయాలు గౌరవింపబడతాయో
6. ఎక్కడైతే పిల్లలు ఇంటా బయటా శారీరక, మానసిక లైంగిక వేధింపులకు గురి శాకండా ఉంటారో
7. ఎక్కడైతే పిల్లలు చెడు అలవాట్లకు, మత్తు పదార్థాలను, మూదక ద్రవ్యాలకు గురికాని మంచి వాతావరణంలో పెరుగుతారో
8. ఎక్కడైతే పిల్లలు పెద్దలచే శిక్షలకు గురికాకుండా, దోచుకోబడకుండా, మోసగించబడకుండా, పెత్తనానికి గురికాకుండా ఉంటారో
9. ఎక్కడైతే పిల్లలు వివక్షతకు గురికాకుండా ఉంటారో ..
10. ఎక్కడైతే పిల్లలు భౌతికంగా, మానసికంగా, సామాజికంగా, నైతికంగా అభివృద్ధి చెందుతారో
11. ఎక్కడైతే పిల్లలు అవసరమైన సమాచారాన్ని అందుకొంటూ, జ్ఞానాన్ని పొంద గలుగుతారో
12. ఎక్కడైతే పిల్లలు కుటుంబం, సమాజం, దేశం పట్ల బాధ్యతతో ఉంటూ ఒక లక్ష్యంతో జీవిస్తారో… అక్కడ.. ఆటువంటి పిల్లల స్నేహపూర్వక సమాజంకోసం ఈ ప్రత్యేకమైన రోజున మనమంతా చేతులు కలుపుదాం!
(ఐక్యరాజ్యసమితి విశ్వ బాలల హక్కుల తీర్మానంలో పొందుపరిచిన హక్కులే పైన తెలియజేసిన 12 అంశాలు)
– పి.శ్యామలాదేవి,
ఎక్స్‌ చైర్మన్‌, ఛైల్డ్‌వెల్‌ఫేర్‌ కమిటీ
91 99896 86730
