– రాజస్థాన్‌లో సంచార , బంజారా సమాజంపై రాజకీయ పార్టీల నిర్లక్ష్యం
బతుకుతెరువుకోసం పొట్ట చేతపట్టుకుని తిరిగే సంచార,బంజారా సమాజం గురించి ఎవరికీ పట్టడంలేదు. రాజకీయ నేతల హామీలు నీటిమూటల్లానే మారిపోతున్నాయి. ముఖ్యంగా ఈ సమాజం జీవనం, ఆహారం, విద్య, ఆరోగ్యం , ఉపాధి వంటి అనేక సమస్యలను ఎదుర్కొంటోంది, దీనిపై ఏ రాజకీయ పార్టీ లేదా ప్రభుత్వం దష్టి పెట్టడానికి సిద్ధంగా లేదు.
జైపూర్‌ : రాజస్థాన్‌ అసెంబ్లీ ఎన్నికలకు మరికొద్ది రోజులు మాత్రమే మిగిలి ఉంది. ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో వివిధ వర్గాల ఓటర్లను ప్రలోభపెట్టేందుకు రాజకీయ పార్టీలన్నీ ఒకరిపై ఒకరు ఆరోపణలు, ప్రత్యారోపణలు చేసుకోవడంతో పాటు రకరకాల వాగ్దానాలు, హామీలు గుప్పించడం కనిపిస్తోంది. అయితే, వీటన్నింటి మధ్య, రాజస్థాన్‌ జనాభాలో సుమారు 55 లక్షల మంది సంచార , బంజారా సమాజానికి బీజేపీ లేదా కాంగ్రెస్ నుంచి ఏమీ లభించడం లేదు. 2018 అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో కూడా ఈ సంఘం పూర్తిగా విస్మరించబడింది. పెద్ద పెద్ద రాజకీయ పార్టీలు తమ మ్యానిఫెస్టోల్లో వీటిని ఒక్క లైన్‌లో చేర్చాయి. వాస్తవంగా చూస్తే ఆ హామీలో సగం కూడా నెరవేరలేదు. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం, ఒక్క రాజస్థాన్‌లోనే సంచార సమాజానికి చెందిన 52 సంఘాలు ఉన్నాయి. వాటిలో నాట్‌, భట్‌, భోపా, బంజారా, కల్బెలియా, గడియా, లోహర్‌, గవారియా, బాజిగర్‌, కలందర్‌, బహుపియా, జోగి, బవారియా, మార్వారియా, సాథియా, రాయబారి ప్రముఖులు. అంచనాల ప్రకారం, రాజస్థాన్‌ జనాభాలో దాదాపు 8శాతం మంది అంటే దాదాపు 55 లక్షల మంది సంచార వర్గాలు ఉన్నట్టు అనేక నివేదికలలో పేర్కొ న్నారు. ఇదిలా వుండగా, అయితే ఈ ప్రజల కోసం ఏ ప్రభుత్వానికీ ప్రత్యేక ఉద్దే శం లేదా విధానం ఉన్నట్టు కనిపించడం లేదు.
జాడేలేని రెంకే కమిషన్‌ రిపోర్టు
2008 నాటి రెంకే కమిషన్‌ నివేదిక ప్రకారం, దేశవ్యాప్తంగా 98శాతం సంచార జాతులు భూమి లేకుండా జీవిస్తున్నారని, 57శాతం మంది గుడిసెలలో నివసిస్తున్నారని , 72శాతం మందికి వారి గుర్తింపు పత్రాలు కూడా లేవని గుర్తుంచుకోండి. 94శాతం సంచార జాతులు బీపీఎల్‌ కేటగిరీలో చేర్చలేదు. అయితే, దశాబ్దానికి పైగా గడిచినా దిక్కులేకుండా పోయింది. ఈ సమాజానికి వారి హక్కులకు చాలా ముఖ్యమైన ఈ నివేదికపై ఎటువంటి చర్య తీసుకోలేదు. రాజస్థాన్‌ ప్రభుత్వం ప్రకారం, మొత్తం రాష్ట్రంలో మొత్తం 32 సంచార కులాలు ఉన్నాయని, వారు జనాభాలో 8శాతం ఉన్నారని రైకా కమ్యూనిటీకి చెందిన చాలా మంది బంజారా కార్యకర్తలు చెప్పారు. అయితే ఈ మొత్తం వర్గానికి ఎక్కడా రాజకీయ ప్రాతినిధ్యం లభిం చదు, ఏ నాయకుడు కూడా ఈ సంచార జాతుల గురించి ఆరా తీయడం లేదు. అందుకే మా సమస్యలను సీరియస్‌గా తీసుకునే నాయకుడు మా నుంచి రావాలన్న డిమాండ్‌ చాలా కాలంగా ఉంది.
రాజస్థాన్‌ రాజధాని జైపూర్‌లో లక్షలాది మంది నిరాశ్రయులైన సంచార జాతులు నివసిస్తున్న సంగతి తెలిసిందే, నగరంలో 3,300కు పైగా కుటుంబాలు నివసిస్తున్న దాదాపు 17 సంచార నివాసాలు ఉన్నాయి. ఇది కాకుండా, జైసల్మేర్‌, బికనీర్‌, మార్వార్‌, పుష్కర్‌ మొదలైన ప్రాంతాల్లో కూడా ఈ కమ్యూనిటీకి చెందిన ప్రజలు పెద్ద సంఖ్యలో నివసిస్తున్నారు. తమ పశువులను కూడా తమ వెంట ఉంచుకుంటారు. మునుపటి ఎన్నికల మ్యానిఫెస్టోలలో, వారికి రాయితీ ధరలకు భూమిని లీజుకు ఇవ్వడం , వాటిని బీపీఎల్‌లో చేర్చడం వంటి అనేక వాదనలు ఉన్నాయి. అయితే రాయితీ ధర లకు కూడా భూమిని కొనుగోలు చేసేంత డబ్బు ఈ సంఘం వద్ద లేదన్నది నిజం. సంచార జాతులకు దహన సంస్కారాలకు కూడా భూమి లేదు. దీంతోపాటు జంతువుల షెడ్డుకు కూడా భూమి లేదు. కొంతమంది కచ్చితంగా బీపీఎల్‌ కేటగిరీలో చేరారు. కానీ వారి విద్య , ఆరోగ్యానికి ఎటువంటి కేటాయింపు లేదు.
గుర్తింపు కార్డులు కూడా లేవు
ఘుమంతు సజా మంచ్‌తో అనుబంధం ఉన్న చాలా మంది కార్యకర్తలు మాట్లాడుతూ, ఈ సంఘంలోని ప్రజలందరికీ ఇప్పటికీ ఆధార్‌ కార్డ్‌ లేదా మరేదైనా గుర్తింపు పత్రం లేదని, తద్వారా వారు ప్రభుత్వ సహాయం పొందవచ్చని చెప్పారు. ఓటరు గుర్తింపుకార్డులు ఎన్నికల సమయంలో ఏదో ఒకవిధంగా తయారు చేస్తారు, కానీ ప్రతి ఒక్కరి వద్ద అవి ఉండవు. దీనికి ఒక కారణం ఏమిటంటే, ఈ వ్యక్తులు తమ జీవనోపాధి కోసం ఒక ప్రదేశం నుంచి మరొక ప్రదేశానికి మారడం, దీని కారణంగా అధికారులు పత్రాల విషయంలో వారిని మరింత వేధించడం మాములే. తమ వారి కోసం ఏ ప్రభుత్వం ప్రత్యేకంగా చేసిందేమీ లేదని ఈ సంఘం కార్యకర్త విజేంద్ర బంజారా అంటున్నారు. వసుంధర రాజే కంటే ముందు కాంగ్రెస్ ప్రభుత్వం అధికారంలో ఉన్నప్పుడు నోమాడ్‌ బోర్డు ఏర్పాటు చేసి రూ.50 లక్షల బడ్జెట్‌ కూడా ఆమోదించారు. అయితే ఈ బడ్జెట్‌ ఏమైందనే దానిపై నిర్దిష్ట సమాచారం లేదు. దీని తర్వాత వసుంధర ప్రభుత్వం అధికారంలోకి వచ్చాక.. తన హయాంలో ఈ బోర్డుకు నిధులు విడుదల చేసినట్టు వార్తలు వచ్చాయి..దాని అతిగతీలేదు. ఇప్పుడు గత ఎన్నికల్లో మళ్లీ గెహ్లాట్‌ ప్రభుత్వం ఏర్పాటైనా ఆయన కూడా దీనిపై ఆసక్తి చూపలేదు. లాక్‌డౌన్‌ సమయంలో వీరి పరిస్థితి అధ్వాన్నంగా ఉన్నప్పటికీ ప్రభుత్వ సాయం మాత్రం వారికి అందలేదు. ఇప్పుడు ముఖ్యమంత్రి బంజారా కులస్తుల కోసం సంచార సెమీ సంచార బోర్డును ఏర్పాటు చేశారని వినికిడి, కానీ దాని బడ్జెట్‌ ఎంత.., దాని చైర్మెన్‌ ఎవరో ఎవరికీ తెలియదు.
భద్రతా సమస్య కూడా…
సంచార వర్గానికి చెందిన ఒంటెల రైతు గజేంద్ర తెలిపిన వివరాల ప్రకారం.. చాలా మంది సంచార జాతులకు నివాసం ఉండని పరిస్థితి నెలకొంది. ప్రభుత్వం హామీలు ఇచ్చి ఎన్నో ఏళ్లు గడుస్తున్నా భూమికి పట్టా ఇవ్వలేకపోయింది. చాలా మంది సంచార జాతులు వేసవిలో తమ పశువులతో హర్యానా, పంజాబ్‌, మధ్యప్రదేశ్‌, కొన్ని సమీప రాష్ట్రాలకు బయలుదేరుతారు, ఎందుకంటే ఈ ప్రాంతం పూర్తిగా ఎండిపోతుంది.. పొరుగు రాష్ట్రాల్లో కొంత మేత , మనుగడ కోసం కొంత పని పొందవచ్చు. దీని తరువాత, ఆగస్టు చివరిలో లేదా సెప్టెంబరు ప్రారంభంలో ఇక్కడ వాతావరణం కొద్దిగా మెరుగైనప్పుడు, ప్రజలు తమ పశువులతో తమ గ్రామాలకు తిరిగి వస్తారు. అయితే ఈ కమ్యూనిటీలో ఉన్న అతి పెద్ద సమస్య భద్రత. చాలా సార్లు గ్రామాలకు నిప్పు పెట్టారు. పోరాటాలు , దోపిడీలు కూడా జరుగుతాయి. స్త్రీలకు కూడా రకరకాల సమస్యలు ఉంటాయి. పోలీసు యంత్రాంగం కూడా సరిగా వ్యవహరించడం లేదు. రాజకీయ పార్టీల నిర్లక్ష్యానికి సంచార బంజారా సామాజికవర్గం ప్రజలు నిత్యం బలిపశువులుగా మారడం గమనార్హం. వారి జీవనం, విద్య, ఆరోగ్యం మరియు ఉపాధికి సంబంధించిన అనేక సమస్యలు ఉన్నాయి, వాటిపై దష్టి సారించడానికి ఏ ప్రభుత్వం సిద్ధంగా లేదు. ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో తమ అభ్యున్నతి కోసం పట్టుదల చూపే నాయకుడికి, పార్టీకి మాత్రమే తమ ఓట్లు పడతాయని ఈ వర్గాల ప్రజలు కూడా స్పష్టంగా చెబుతున్నారు. అయితే, ఏ రాజకీయ పార్టీకి తమతో ప్రత్యేక సంబంధం లేదని, అందుకే తమకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వడం లేదని వారు నమ్ముతున్నారు.
