దాదాపు 16ఏండ్ల క్రితం ఇద్దరు యువకులు ఢిల్లీ సరిహద్దుల్లోని గురుగ్రామ్‌లో ఉన్న యాంబియెన్స్‌ మాల్‌లోని ఓ కేఫ్‌కు లంచ్‌కి వెళ్లారు. అక్కడ అనేక మంది వివిధ రెస్టారెంట్ల ఫుడ్‌ మెనూలను చూస్తున్నారు. చాలా రద్దీగా ఉంది. ఏదో విధంగా భోజనం పూర్తి చేసుకొని ఆఫీసుకి తిరిగొచ్చారు. అక్కడ తమ సహచరులంతా ఫుడ్‌ మెనూ గురించి చర్చించుకుంటుండడం వీరిద్దరూ గమనించారు. అప్పుడు తట్టింది. ఫుడ్‌ మెనూలన్నింటినీ.. ఓ డిజిటల్‌ వేదికపైకి తీసుకొస్తే ఎలా ఉంటుంది అని. స్టాక్‌ఎక్సేంజ్‌ల్లో నమోదై చరిత్ర సష్టించిన జొమాటో ప్రస్థానం 2008లో అలా ప్రారంభమైంది. ఆ ఇద్దరు యువకులు జొమాటో వ్యవస్థాపకులు దీపిందర్‌ గోయల్‌, పంకజ్‌ చద్దా.
తొలుత ఫుడీబే.కామ్‌
వెంటనే ఆ మెనూలన్నింటినీ స్కాన్‌ చేసి తమ కంపెనీ ఇంటర్‌నెట్‌లో రెస్టారెంట్ల డైరెక్టరీని రూపొందించారు. కొన్ని రోజుల్లోనే డైరెక్టరీకి ట్రాఫిక్‌ విపరీతంగా పెరగడం గమనించారు. దీన్ని ఫుడీబే.కామ్‌గా మార్చి ఓ వెబ్‌సైట్‌గా రూపొందించారు. సేవల్ని ఢిల్లీ వ్యాప్తంగా విస్తరించారు. కొద్ది నెలల్లోనే మంచి ఆదరణ లభించింది. ముంబయి, కోల్‌కతాకు కూడా సేవల్ని చేర్చారు. కాలేజీలో ఉన్నప్పుడే ఆన్‌లైన్‌ ఫుడ్‌ డెలివరీ సేవలకు సంబంధించిన ఆలోచన వచ్చిందని గోయల్‌ ఓ సందర్భంలో గుర్తు చేసుకున్నారు. పిజ్జా కోసం లైన్లో నిలబడడం చిరాకుగా అనిపించి ఆ ఆలోచన తట్టినట్లు ఆయన చెప్పారు.
జొమాటోగా రూపాంతరం
ఫుడీబే.కామ్‌కు ఆదరణ పెరగడంతో దాన్ని దేశవ్యాప్తంగా విస్తరించాలని భావించారు. అయితే, అప్పటికే బాగా ప్రాచుర్యం పొందిన ‘ఈబే’ అనే ఇ-కామర్స్‌ సంస్థ పేరుతో పోలి ఉండడంతో పాటు ఫుడీబే అనే పదం కష్టమర్లను అంతగా ఆకట్టుకోకపోవచ్చునని ఆలోచించారు. అందరికీ సులభంగా గుర్తుండేలా 2010లో జొమాటోగా నామకరణం చేశారు. అయితే, జొమాటో అనే పేరు ఎంపిక వెనుక ఆసక్తికరమైన కథనం ఉంది. అప్పటికే రిజిస్టర్‌ అయి ఉన్న ‘జొమాటో.కామ్‌’ అనే యూఆర్‌ఎల్‌ను ఓ ప్రముఖ బ్రాండింగ్‌ సంస్థ నుంచి కొనుగోలు చేశారట. భారత్‌లో ప్రతి వంటింట్లో ఉంటే ‘టొమాటో’ అనే పదంతో జొమాటో సరిపోలి ఉండడంతో ఇది వారిని బాగా ఆకట్టుకుందట! వెంటనే సంస్థ పేరును సైతం జొమాటోగా మార్చారట!
సర్‌ప్రైజుల సీఈవో
ఏదో ఒక ప్రొడక్ట్‌ లాంచ్‌ చేశామా? రెండు, మూడు యాడ్స్‌ తీసి ప్రచారం చేశామా? అంటే సరిపోదు. ప్రజల్లోకి ఆ ప్రొడక్ట్‌ని తీసుకెళ్లాలన్నా, మార్కెట్‌లో దూసుకుపోవాలన్నా.. కాలానికి అనుగుణంగా వినూత్న ప్రచార కార్యక్రమాలకు తెరతీస్తూ ఉండాలి. జనాలు మైమరిచిపోయేలా సరికొత్త విధానాల్ని అవలంభించాలి. ఆయా సందర్భాల్లో సర్‌ప్రైజ్‌లు కూడా ఇస్తుండాలి. జొమాటో సీఈవో దీపిందర్‌ గోయల్‌ అలాంటి సర్‌ప్రైజులు ఇవ్వడంలో అందెవేసిన చేయి. ఏ సీఈవో కూడా గతంలో ఇలాంటి సర్‌ప్రైజులు ఇచ్చి ఉండరు. అందరి చేత శభాష్‌ అనిపించుకున్నాడు. తానే డెలివరీ బారుగా రంగంలోకి దిగి.. డెలివరీ పార్ట్‌నర్స్‌, రెస్టారెంట్‌ పార్ట్‌నర్స్‌, కస్టమర్లకు ఫుడ్‌ డెలివరీ చేశాడు.
ప్రతి మూడు నెలలకోసారి
టిప్‌టాప్‌గా ఆఫీసుకు రావడం.. ఉన్నత స్థాయి ఉద్యోగులతో చర్చించడం.. వ్యాపార విస్తరణ ప్రణాళికలు రూపొందించు కోవడం.. సాధారణంగా ఓ కంపెనీ సీఈఓ దినచర్య ఇలానే ఉంటుంది. కానీ జొమాటో సీఈఓ, ఆ కంపెనీ వ్యవస్థాపకుడు దీపిందర్‌ గోయల్‌ అలా కాదు. ఎంచక్కా సాధారణ డెలివరీ బారులా రెడ్‌ టీ షర్ట్‌ ధరించి.. బైక్‌ మీద ఫుడ్‌ డెలివరీలు చేస్తున్నారు. ఎప్పుడో ఒకసారి కాదు.. ప్రతి మూడు నెలలకోసారి.. గడిచిన మూడేళ్లుగా ఆయన ఇదే పనిచేస్తున్నారట. నౌకరీ.కామ్‌ యజమాని సంజీవ బిక్‌చందానీ ఈ విషయాన్ని ట్విటర్‌ ద్వారా వెల్లడించేవరకు ఎవరికీ తెలియదు.
దీపిందర్‌ గోయల్‌ ఒక్కరే కాదు ఆ కంపెనీలో పనిచేసే సీనియర్‌ మేనేజర్లందరూ ఇదే తరహాలో ప్రతి మూడు నెలలకోసారి డెలివరీ బారు అవతారం ఎత్తుతుంటారని సంజీవ్‌ తెలిపారు. రోజంతా ఫుడ్‌ డెలివరీలు చేస్తుంటారని పేర్కొన్నారు. గడిచిన మూడేళ్లుగా దీపిందర్‌ ఇదే పనిచేస్తున్నారని వివరించారు.
పెట్టుబడుల వెల్లువ
జొమాటో వద్ధిని పసిగట్టిన అనేక పెట్టుబడి సంస్థలు నిధులు సమకూర్చేందుకు ముందుకు వచ్చాయి. అలాగే మొట్టమొదటి సారి ‘ఇన్ఫోఎడ్జ్‌’ అనే ప్రముఖ సంస్థ రూ.60 లక్షల నిధులను అందజేసింది. అలా 2010-2013 మధ్య ఇన్ఫోఎడ్జ్‌ పలు దఫాల్లో 16.7 మిలియన్‌ డాలర్ల నిధుల్ని సమకూర్చి 57.9 శాతం వాటాల్ని సొంతం చేసుకుంది. అనంతరం 2013లో సెకోయా క్యాపిటల్‌ నుంచి కూడా భారీగా నిధుల్ని రాబట్టింది. సింగపూర్‌ ప్రభుత్వానికి చెందిన టెమాసెక్‌, వై క్యాపిటల్‌, అలీబాబాకు చెందిన యాంట్‌ ఫైనాన్షియల్‌, కోరా, టైగర్‌ గ్లోబల్‌ మేనేజ్‌మెంట్‌ కూడా జొమాటోకు నిధులు సమకూర్చాయి.
విదేశాల్లో జొమాటో రుచులు
2012లోనే జొమాటో తమ సేవల్ని విదేశాలకు విస్తరించింది. తొలుత యూఏఈలోకి ప్రవేశించింది. ప్రస్తుతం ఖతార్‌, దక్షిణాఫ్రికా, యూకే, ఫిలిప్పైన్స్‌, న్యూజిలాండ్‌, శ్రీలంక, టర్కీ, బ్రెజిల్‌లో సేవలు అందుతున్నాయి. ఈ సమయంలోనే ఇంటర్నెట్‌, స్మార్ట్‌ఫోన్‌ యుగం ఊపందుకుంటుండడంతో మొబైల్‌ యాప్‌ను ప్రవేశపెట్టారు. ఆ తర్వాత సంస్థ రూపురేఖలే మారిపోయాయి.
కొనుగోళ్లే సగం బలం
ఈ ప్రయాణంలో ఇటు భారత్‌తో పాటు విదేశాల్లో అనేక కంపెనీలను జొమాటో కొనుగోలు చేసింది. దాదాపు 12 అంకుర సంస్థల్ని తనలో కలుపుకొంది. పోలండ్‌లోని రెస్టారెంట్‌ సెర్చ్‌ సర్వీస్‌ గ్యాస్ట్రోనౌసి, ఇటలీకి చెందిన సిబాండో, అమెరికాలోని అర్బన్‌స్పూన్‌, మ్యాపిల్‌ గ్రాఫ్‌, నెక్ట్స్‌ టేబుల్‌, టైనీబౌల్‌, ఉబర్‌ఈట్స్‌.. ఇలా అనేక సంస్థలు జొమాటోలో కలిసిపోయాయి.
ఇప్పుడు ‘బ్లింకిట్‌’
పబ్లిక్‌ ఇష్యూలో హిట్‌ కొట్టిన జొమాటో భవిష్యత్తులో తమ సేవల్ని ఇతర రంగాలకు కూడా విస్తరించాలని యోచిస్తోంది. నిత్యావసర సరకుల డెలివరీని కూడా ప్రారంభించనున్నట్టు ప్రకటించింది. టెక్నాలజీ పెరుగుతున్న తరుణంలో మనకు ఏమి కావాలన్నా మనచెంతకే వచ్చేలా చేసుకుంటున్నాం. అలాంటి వాటి కోసమే కొన్ని సంస్థలు పుట్టుకొచ్చాయి. ఈ మేరకు ఇప్పటికే ‘గ్రోఫర్స్‌’ పేరిట యాప్‌ను కూడా రూపొందించింది. కరోనా మహమ్మారి సమయంలో కొన్ని నగరాల్లో ఈ సేవల్ని ప్రారంభించింది. క్విక్‌ కామర్స్‌ ప్లాట్‌ఫామ్‌ బ్లింకిట్‌ (గతంలో గ్రోఫర్స్‌) సైజు జొమాటో ఫుడ్‌ డెలివరీ బిజినెస్‌న మించిపోనుంది. 2022లో బ్లింకిట్‌ను జొమాటో 57 కోట్ల డాలర్లకు కొనుగోలు చేసింది. కిరాణా, ఆహార ఉత్పత్తుల వంటి నిత్యావసరాలను డెలివరీ చేసే ఈ ప్లాట్‌ఫామ్‌ ప్రస్తుతం ఐఫోన్స్‌ కూడా డెలివరీ చేస్తోంది. ప్రస్తుతం కంపెనీ మొత్తం ఆదాయంలో జొమాటో ఫుడ్‌ డెలివరీ వ్యాపార వాటా56 శాతంగా ఉంది. కంపెనీ తదుపరి వద్ధికి బ్లింకిట్‌ చోదకం కానుందని మార్కెట్‌ విశ్లేషకులు భావిస్తున్నారు. బ్లింకిట్‌ పోర్ట్‌ఫోలియోను మరింత విస్తరించి పూర్తి స్థాయి ఈ-కామర్స్‌ కంపెనీగా మార్చే దిశగా జొమాటో ఆలోచిస్తోంది.
ప్యూర్‌ వెజ్‌ ఫ్లీట్‌
శాకాహారమే కోరుకునే వినియోగదారుల కోసం ‘ప్యూర్‌ వెజ్‌ ఫ్లీట్‌’ పేరుతో ప్రత్యేక సేవలను ప్రారంభించింది. అంతర్జాతీయంగా చూస్తే భారత్‌లోనే అత్యధిక శాతం శాకాహారులు.. ఆహారం వండే విధానం, దాన్ని నిర్వహించడంపై వారు ఒక స్పష్టమైన అభిప్రాయంతో ఉంటారని అన్నారు. కేవలం శాకాహారమే అందించే రెస్టారెంట్ల ఎంపిక, నాన్‌-వెజ్‌ ఆహారాన్ని మినహాయించడం వంటివి ఫ్యూర్‌ వెజ్‌ మోడ్‌లో ఉంటాయి. ఫ్యూర్‌ వెజ్‌ ఫ్లీట్‌ ఆహారాన్ని డెలివరీ చేసేందుకు జొమాటో సాధారణంగా వినియోగించే ఎర్ర బాక్సుల స్థానంలో ఆకుపచ్చ డెలివరీ బాక్స్‌లను వినియోగించనుంది.
అనంతోజు మోహన్‌కృష్ణ
8897765417
