– దేశ బడ్జెట్‌ కాస్తా థీమ్‌ బడ్జెట్‌గా మార్పు
– ప్రతిఏటా కొత్త థీమ్‌తో కేంద్ర బడ్జెట్‌.. మోడీ జమానాలో పాలన తీరు…
కేంద్రంలో మోడీ సర్కార్‌ వచ్చాక…దేశ బడ్జెట్‌ కాస్తా థీమ్‌ బడ్జెట్‌ గా మారిపోయింది. గతంలో బడ్జెట్‌ లను ప్రవేశపెట్టేటపుడు ఒక దిశ,దశ ఉండేది. కాస్తో కూస్తో ఆర్థిక సర్వేలకు దగ్గరగా కేంద్ర బడ్జెట్‌ ఉండేది. దానికి తగినట్టు దేశ ప్రగతి ఉండేది. కానీ బీజేపీ అధికారంలోకి వచ్చి తొమ్మిదేండ్లలో బడ్జెట్‌ లో చెప్పిన దానికి విరుద్ధంగా ఉంటోందని ఆర్థిక విశ్లేషకులు అంటున్నారు.
ధీమ్‌ బడ్జెట్‌ అంటే..
అన్ని రంగాల కన్నా..ఏదో ఒక రంగం గురించి ప్రత్యేకంగా ప్రస్తావించటాన్ని థీమ్‌ బడ్జెట్‌ ఉద్దేశం. దేశభక్తి ,అంతరిక్షం యాత్ర ఇలా కొన్ని రంగాలను తెరపైకి తేవటం ..దేశ ప్రజల్ని ఆ మత్తులో ముంచేయటమే బీజేపీ సర్కార్‌ ఎత్తుగడ. ఇంతకు ముందు సబ్కా సాథ్‌, సబ్కా వికాస్‌ అన్నది. కానీ అది ఎంతవరకు సక్సెస్‌ అయ్యిందో జనానికి తెలుసు. ఇక డీమోనిటైజేషన్‌లో వ్యాపారం మునిగిపోయాయి. ఆర్థిక వ్యవస్థ కుప్పకూలింది. అయితే మోడీ ప్రభుత్వం మాత్రం దేశం వెలుగుతోందని ప్రచారం చేసుకుంటోంది. మొత్తం మీద గత కొన్నేళ్లుగా దేశ బడ్జెట్‌ థీమ్‌ ఆధారితంగా వస్తోంది.
డిజిట్‌ ఆల్‌ అంటూ ముందుకు..
ప్రతి సంవత్సరం బడ్జెట్‌లో ఒక నిర్దిష్ట రంగంపై దృష్టి సారిస్తోంది. తద్వారా ఆ ప్రాంతంలో అవసరమైన అభివృద్ధి చేయవచ్చని బీజేపీ చెప్పుకుంటోంది. గతంలో ఇలా థీమ్‌ బడ్జెట్‌ లు ప్రవేశపెట్టినా..అవి ఉల్టా పుల్టా అయ్యాయని కేంద్రం ఇచ్చే గణాంకాలే ధ్రువీకరిస్తున్నాయి. అయితే ఈసారి ఆర్థిక మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్‌ ‘డిజిటల్‌’ థీమ్‌పై బడ్జెట్‌ను సమర్పించనున్నారు. గత కొన్నేళ్లుగా బడ్జెట్‌ థీమ్‌ను పరిశీలిస్తే, కొన్నిసార్లు బడ్జెట్‌ను మహిళా కేంద్రంగా, కొన్నిసార్లు ‘స్వయం సమృద్ధి భారత్‌’ థీమ్‌తో విడుదలయ్యాయి., కొన్నిసార్లు ‘డిజిటల్‌ ఇండియా’ థీమ్‌తో విడుదలైంది.
తొమ్మిదేండ్లుగా మోడీ ప్రభుత్వంలో సమర్పించిన బడ్జెట్‌ థీమ్‌..తీరు తెన్నులు..
బడ్జెట్‌ థీమ్‌ను ప్రవేశపెట్టిన తర్వాత, అదే రంగం సవాళ్లలో చిక్కుకున్నది. ఆ రంగం సంక్షేమం ఊహించ బడింది. అయితే రానున్న కాలంలో ఇదే రంగానికి అత్యంత దారుణమైన పరిస్థితులు కనిపిస్తున్నాయి. కొన్నిసార్లు అంతర్జాతీయ సవాళ్ల కారణంగా, కొన్నిసార్లు అంటువ్యాధుల కారణంగానో గాడి తప్పాయి. మోడీ ప్రభుత్వ బడ్జెట్‌ థీమ్‌ గతి మారింది.లక్ష్యాల మార్గం నుంచి తడబడింది.
మొదటి బడ్జెట్‌ థీమ్‌- ‘సబ్‌ కా సాథ్‌-సబ్‌ కా వికాస్‌
2014లో మోడీ ప్రభుత్వం తొలి బడ్జెట్‌ను ఆర్థిక మంత్రి అరుణ్‌ జైట్లీ ప్రవేశపెట్టారు. ఈ బడ్జెట్‌ థీమ్‌- ”సబ్‌ కా సాథ్‌-సబ్‌ కా వికాస్‌ ్‌’, అయితే ఇది జరిగిన వెంటనే దేశవ్యాప్తంగా మైనారిటీలపై దాడులు జరిగాయి. 2015లో దాద్రీలో అఖ్లాక్‌ హత్యాకాండ, చర్చిలపై దాడులు జరిగాయి. అసహనంపై దేశవ్యాప్తంగా ఆగ్రహ జ్వాలలు ఎగిసిపడ్డాయి. ఆ తర్వాత జేఎన్‌యూ వివాదం రాజుకుంది. వీటన్నింటికి నిరసనగా సాహితీవేత్తలు, మేధావులకు కేంద్రం ఇచ్చిన అవార్డులను వాపస్‌ చేశారు. ‘సబ్‌ కా సాథ్‌-సబ్‌ కా వికాస్‌ ‘ నినాదం వచ్చిన ఒక సంవత్సరంలోనే దేశంలో పై పరిస్థితులు దాపురించాయి.
రెండో బడ్జెట్‌లో నల్లధనాన్ని అరికట్టడం.. ‘ఈజ్‌ ఆఫ్‌ డూయింగ్‌ బిజినెస్‌’
2015 ఫిబ్రవరి 28న మోడీ ప్రభుత్వం రెండో బడ్జెట్‌ను ప్రవేశపెట్టింది. ఈసారి చాలా థీమ్స్‌లో కలర్‌ ఫుల్‌ మూవీని తలపించింది.. ఇందులో ప్రధానంగా ‘నల్లధనంపై నియంత్రణ’, ‘మేక్‌ ఇన్‌ ఇండియా’ , ‘వ్యాపారాన్ని సులభతరం చేసేందుకు తీర్మానం’ ప్రధానమైనవి. కానీ ఆ మరుసటి సంవత్సరమే దేశంలో పెద్దనోట్ల రద్దు అమలులోకి వచ్చింది, ఆర్థిక వ్యవస్థ చితికిపోయింది. సామాన్య, మధ్యతరగతి జనం బతుకులు రోడ్డున పడ్డాయి.
‘సెంటర్‌ ఫర్‌ మానిటరింగ్‌ ఇండియన్‌ ఎకానమీ’ (సీఎంఐఈ) అంచనా ప్రకారం, పెద్ద నోట్ల రద్దు చేసిన మొదటి 1 నెలలో చిన్న పరిశ్రమలు దాదాపు రూ. 1.5 లక్షల కోట్ల నష్టాన్ని చవిచూశాయి. చాలా కంపెనీలు పూర్తిగా మూసివేయక తప్పలేదు. ఈ ఏడాది బడ్జెట్‌లో ‘నల్లధనం’పై ప్రధానంగా దృష్టి సారించిన ఫలితం కూడా అంతంతే. నల్లధనాన్ని వెనక్కి తీసుకురావడం నోట్ల రద్దు లక్ష్యం కాదని కేంద్ర ప్రభుత్వం సుప్రీంకోర్టుకు తెలిపింది. వాస్తవానికి మోడీ ఎన్నికలపుడు నల్లధనాన్ని తెచ్చి దేశ ప్రజల ఖాతాల్లో వేస్తామంటే….జన్‌ధన్‌ ఖాతాలు తెరిచి…ఏండ్ల తరబడి ఎదురుచూస్తూనే ఉన్నారు. ఇంతవరకూ ఒక్క పైసా కూడా పడలేదు.
మూడో బడ్జెట్‌లో రైతులకు ప్రాధాన్యత ..
2016-17 సంవత్సరానికి గానూ ఆర్థిక మంత్రి అరుణ్‌ జైట్లీ బడ్జెట్‌ను సమర్పించారు. ఈ బడ్జెట్‌లో రైతులు కేంద్రంగా నిలిచారు. వచ్చే ఐదేండ్లలో రైతుల ఆదాయాన్ని రెట్టింపు చేయాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నారు. ఐదేండ్లు పూర్తి కాకముందే, ఈ థీమ్‌ మరుగున పడింది.
సర్కారు వారి పాట మాత్రం 2016-17 బడ్జెట్‌ను ‘గ్రామ-పేద-రైతు’ బడ్జెట్‌గా పేర్కొన్నారు. కానీ 2020లో ఆర్డినెన్స్‌ ద్వారా మూడు వ్యవసాయ చట్టాలను తీసుకొచ్చారు. దీనికి నిరసనగా రైతులు రోడ్లపైకి వచ్చారు. 2021 నాటికి ఉద్యమం విస్తృతమైంది.. ప్రభుత్వానికి, రైతులకు మధ్య పెద్ద వివాదమే చెలరేగింది.గల్లీ నుంచి ఢిల్లీ దాకా రైతులు ఆందోళనలతో మోడీ సర్కార్‌ దిగిరాక తప్పలేదు.
నాల్గవ బడ్జెట్‌లో ఇన్‌ఫ్రా … డిజిటల్‌ ఎకానమీకి ప్రాధాన్యత
ఆర్థిక మంత్రిగా అరుణ్‌ జైట్లీకి 2017-18 బడ్జెట్‌ నాలుగో బడ్జెట్‌. ఈ బడ్జెట్‌లో ఆరోగ్య సంరక్షణ, విద్య, ఉపాధి,సూక్ష్మ చిన్నమధ్యతరహా పరిశ్రమలు (ఎంఎస్‌ఎంఈ )ఇన్‌ఫ్రా రంగం , నిర్మాణాత్మక సంస్కరణలపై దృష్టి సారిస్తున్నామన్నారు.
కానీ కోవిడ్‌ వచ్చిన మూడేండ్ల తర్వాత, దేశంలోని మౌలిక సదుపాయాలు దానిని నిర్వహించడానికి సరిపోవని స్పష్టమైంది. ఆస్పత్రి నుంచి శ్మశాన వాటిక వరకు పెద్ద ఎత్తున లైన్లు కనిపించాయి.
2018-19 బడ్జెట్‌లో ‘ఆయుష్మాన్‌ భారత్‌ యోజన’ …కరోనాలో పని చేయలేదు
ఆర్థిక మంత్రిగా అరుణ్‌ జైట్లీకి 2018-19 బడ్జెట్‌ (చివరి బడ్జెట్‌.) ఈ బడ్జెట్‌లో ‘ఆయుష్మాన్‌ భారత్‌ యోజన’ ప్రకటించారు. 10 కోట్ల కుటుంబాలకు ఏడాదికి రూ.5 లక్షల ఆరోగ్య బీమా కల్పించాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నారు.
ఈ పథకం 2019-20 నాటికి పూర్తిగా అమలు చేయబడుతుందని భావించారు, అయితే 2020-21లో కోవిడ్‌ యొక్క రెండు తరంగాలు ఆరోగ్య బీమా సహకరించలేదు. కోవిడ్‌లో చాలా ఆస్పత్రులు ఈ పథకం ప్రయోజనాలను ఇవ్వడానికి నిరాకరించాయి. మరోవైపు, కోవిడ్‌ సమయంలో సర్కారు దవాఖానాల్లో పడకలు, ఆక్సిజన్‌,మందుల కోసం దేశ ప్రజలు ఎంతగానో అవస్థలు పడ్డారు. తమవాళ్లను కోల్పోయ్యారు.
లోక్‌సభ ఎన్నికల ముందు బడ్జెట్‌… రైతులకు ప్రతి ఏటా ఆరువేలు ఇస్తాం
2019 లోక్‌సభ ఎన్నికలకు ముందు పీయూశ్‌ గోయల్‌ మధ్యంతర బడ్జెట్‌ను ప్రవేశపెట్టారు. ఇందులో ‘పీఎం కిసాన్‌ సమ్మాన్‌ నిధి’ పథకం మినహా ఎలాంటి ప్రధాన విధాన నిర్ణయం తీసుకోలేదు.
దీని కింద దేశంలోని చిన్న, సన్నకారు రైతులకు ప్రతి సంవత్సరం 6 వేల రూపాయల నగదు, ఇవ్వాలని నిర్ణయించారు.
కొత్త ప్రభుత్వం మొదటి బడ్జెట్‌ ప్రసంగంలో, ధనవంతులపై పన్ను గురించి చర్చ, ప్రపంచంలో రెండవ అత్యంత సంపన్నుడు భారతదేశం నుంచి బయటకు వచ్చాడు.
పూర్తికాల మహిళా ఆర్థికమంత్రిగా నిర్మలా..
2019-20లో మోడీ ప్రభుత్వం 2.0లో ఆర్థిక మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్‌ తొలి బడ్జెట్‌ను ప్రవేశపెట్టారు.. ఈ బడ్జెట్‌లో నిర్మలా సీతారామన్‌ మాట్లాడుతూ.. దేశాభివృద్ధికి సంపన్నులకు ఎక్కువ పన్ను చెల్లించాల్సిన అవసరం ఉన్నదన్నారు. ధనిక పన్ను చెల్లింపుదారులపై రెండు సర్‌చార్జి రేట్లు బడ్జెట్‌లో ప్రవేశపెట్టారు.
పేదలు, ధనికుల మధ్య అంతరం తగ్గిందా..!
సర్‌ చార్జి విధానం అమలు చేశాక.. ధనిక , పేదల మధ్య అంతరం కొద్దిగా తగ్గుతుందని దేశ ప్రజలు భావించారు., కానీ దేశంలో ఆర్థిక పరిస్థితి భిన్నంగా కనిపించింది. జనవరి 2020 , జూన్‌ 2021 మధ్య, గౌతమ్‌ అదానీ సంపద 7 రెట్లు పెరిగింది. ఇది మాత్రమే కాదు, అదానీ 2022 లో అమెరికన్‌ వ్యాపారవేత్త జెఫ్‌ బెజోస్‌ తర్వాత ప్రపంచంలో రెండవ అత్యంత సంపన్న వ్యక్తి అయ్యాడు. ఇక్కడ, కోవిడ్‌ కారణంగా, దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థలో ప్రతికూల వృద్ధి నమోదైంది. తలసరి ఆదాయం కూడా తగ్గింది..ఇది రాష్ట్రాల ఆదాయాన్ని దెబ్బతీసింది.
2020-21 సంవత్సరానికి బడ్జెట్‌లో ప్రధానంగా మూడు విషయాలపై దృష్టి
1. కేరింగ్‌ సొసైటీని నిర్మించడం 2. అందరికీ ఆర్థికాభివృద్ధి 3. ఆకాంక్షాత్మక భారతదేశాన్ని నిర్మించడం
ఈ బడ్జెట్‌ను ప్రవేశపెట్టిన కొన్ని నెలల తర్వాత, దేశం యావత్తు కోవిడ్‌ మహమ్మారి కోరల్లో చిక్కుకున్నది. సమాజంలో చీకటి కోణాలు కూడా బట్టబయలయ్యాయి. కోవిడ్‌తో మరణించిన వారి తల్లిదండ్రుల మృతదేహాలను స్వీకరించడానికి పిల్లలు నిరాకరించారు. నదుల్లో తేలియాడుతున్న మృతదేహాలు కూడా ప్రపంచం దష్టిని ఆకర్షించాయి. అత్యంత కష్టకాలంలో, ‘కేరింగ్‌ సొసైటీ’లో ఒకరినొకరు చూసుకునే వ్యక్తులు ఎక్కడో కనిపిస్తారు . ఎక్కడో తప్పిపోతారు.ఆక్సిజన్‌ సిలిండర్లు, అవసరమైన మందులు, ఆస్పత్రి పడకలను కేంద్రం తమ బాధ్యత కాదన్నట్టుగా వ్యవహరించింది. దీంతో వైద్యులు, ఫార్మా రంగం బ్లాక్‌ మార్కెటింగ్‌తో కోట్లకు కోట్లు వెనకేసు కున్నాయి.ఈఏడాది ప్రజల ఆశయం ఒక్కటే..ఎలాగైనా ప్రాణాలు దక్కించుకోవాలనే తపన కనిపించింది.దీంతో దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ దాదాపుగా స్తంభించిపోయింది.
2021-22లో ఆరోగ్య బడ్జెట్‌ 137% పెరిగింది..కానీ..
2021-22 సంవత్సరంలో కోవిడ్‌ కారణంగా, నిర్మలా సీతారామన్‌ దేశానికి మొదటి డిజిటల్‌ బడ్జెట్‌ అంటూ సమర్పించారు. ఈ బడ్జెట్‌లో ఆరోగ్య బడ్జెట్‌ను రూ.2,23,846 కోట్లకు పెంచారు. ఇది 2020-21లో రూ.94,452 కోట్లు. కోవిడ్‌ వ్యాక్సిన్‌ కోసం 35 వేల కోట్లు ఉంచారు. భారతదేశం స్వదేశీ వ్యాక్సిన్‌ను తయారు చేయడమే కాకుండా అనేక దేశాలకు అందించింది.అయితే స్వదేశంలో ఉన్న వారికి అందించకుండా…విదేశాలకు పంపి మెహర్బానీ చాటుకోవటానికే మోడీ ప్రభుత్వం ప్రయత్నించిందన్న విషయం అందరికీ తెలిసిందే.
ఇక కోవిడ్‌ రేపిన భయంకరమైన అనుభవం తర్వాత, నిపుణులు ఆరోగ్య రంగం బడ్జెట్‌ పెరుగుదలను స్వాగతించారు. అయితే కోవిడ్‌ ప్రారంభ దశలోనే ఇలాంటి నిర్ణయం తీసుకుని ఉంటే చాలా మంది ప్రాణాలతో బయటపడేవారని చర్చ నడిచింది.
2022-23లో స్వావలంబనకు ప్రాధాన్యత, పెరిగిన వాణిజ్య లోటు
2022-23 సంవత్సరానికి బడ్జెట్‌ ప్రధానంగా ‘స్వాతంత్య్ర అమృత్‌ మహౌత్సవంపై వచ్చే 25 ఏండ్ల లక్ష్యం’ , ‘స్వయం-ఆధారిత భారతదేశం’పై దృష్టి సారించింది. కానీ ఈ బడ్జెట్‌ను ప్రవేశపెట్టిన తర్వాత స్వయం సమృద్ధి కాకుండా దేశ వాణిజ్య లోటు పెరిగింది. మేం ఇతర దేశాల నుంచి ఎక్కువగా దిగుమతి చేసుకునే పరిస్థితికి చేరుకున్నాం. తినే తిండి మొదలుకుని అన్నీ విదేశాలపైనే ఆధారపడేలా దేశ పరిస్థితులు మారాయి.,దీంతో పాటు ఎగుమతులు తగ్గాయి.
ఈసారి థీమ్‌ డిజిటల్‌…
కేంద్ర ప్రభుత్వం ఎంతో హృదయపూర్వకంగా, ప్రేమతో అందిస్తున్న పథకాలు, వాటి ఫలితాలు ఆశించిన స్థాయిలో లేవని గత అనుభవాలను బట్టి తెలుస్తున్నది.
మైనారిటీలపై దాడుల సందడిలో ‘సబ్కా సాథ్‌-సబ్కా వికాస్‌’ మునిగిపోయింది. ‘వ్యవసాయం-రైతులు’ థీమ్‌ రైతులను ఆదుకోలేదు. నల్లధనాన్ని వెనక్కి తీసుకురావడం, అనే అంశం పెద్ద నోట్ల రద్దుతో ధ్వంసమైంది. లక్షలాది చిన్న వ్యాపారాలు మునిగిపోయాయి.
సంపన్నులపై ఎక్కువ పన్నులు విధించి, పేదలకు, ధనికలకు మధ్య అంతరాన్ని తగ్గించాలని ఆర్థిక మంత్రి మాట్లాడినప్పుడు, ధనికుల సంపద ఎనిమిది-పది రెట్లు పెరిగింది . తలసరి ఆదాయం తగ్గింది. సామాన్యుడి తలపై అప్పు రెట్టింపు అయింది. , ఈసారి బడ్జెట్‌ థీమ్‌ ‘డిజిటల్‌’. అంటే, ప్రతి ఒక్కరినీ సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ఉన్నవారిగా మార్చాలని ప్రభుత్వం ఆలోచిస్తోంది. కాబట్టి మీ గాడ్జెట్‌లను సిద్ధం చేసుకోండి, మీరు ఎక్కడ వెతికినా డబ్బు కనిపిస్తుంది.ఇది నేటి భారతదేశం. పెద్ద ప్రజాస్వామ్యం అయి ఉండి కూడా… ఇంకెన్నాళ్లు దేశ ప్రజలు థీమ్‌ బడ్జెట్‌ ల మత్తులో మునిగి తేలుతారో కాలమే సమాధానం చెబుతోందని ఆర్థిక నిపుణులు విశ్లేషకులు అంటున్నారు.
